जुम्ला । जुम्लाको तिला गाउँपालिका–३ का युवा दीपक भट्टराई अहिले गाउँमा ‘नयाँ सोचका आविष्कारक’ का रूपमा परिचित भएका छन्। र गाउँमा चर्चाको विषय बनेका छन्। कारण हो उनले आफ्नै घरको छतमा बनाएको नयाँ उपकरण — ‘फिस्टेल एयर’ — अहिले सबैको ध्यान खिचिरहेको छ।
दीपकले गाउँमै पाइने सामान्य सामग्री प्रयोग गरेर यो उपकरण तयार पारेका हुन्। टिनका पाइप, रबरका टुक्रा, प्लास्टिकका टुक्रा र फलामका साना भागहरू जोडेर उनले हावाको दबाब र तापक्रम सन्तुलनमा आधारित उपकरण बनाएका हुन्।
प्रविधिक डिजाइन सबै कुरा दिपक ले गरेका छन्।र झ्याल ढोका पेन्टिङ कलर तिला गाउँपालिका ३ का धनलाल सार्की ले गरेका छन ।धनलाल भन्छन म यो उपकरण मा जोडिन पाउँदा निकै खुशी लागेको छ। तिला–३ का दीपक भट्टराईले घरको छतमा बनाए ‘फिस्टेल एयर’
दीपक बाल्यकालदेखि नै प्रविधिप्रति आकर्षित थिए। उनी भन्छन्, “गाउँमा स्रोत र साधन सीमित छन्, तर सोच ठूलो भयो भने केही पनि असम्भव हुँदैन।”
अहिले उनको यो सानो आविष्कार हेर्न छिमेकी गाउँका युवाहरू पनि आउने गरेका छन्। दीपकले आगामी दिनमा ‘फिस्टेल एयर’लाई अझ सुधार गरेर बजारमा ल्याउने योजना बनाएका छन्।
भट्टराईका अनुसार ‘फिस्टेल एयर’ ले घरभित्र शुद्ध र ताजा हावा पुर्याउने काम गर्छ। यो प्रणालीले गर्मीमा चिसो र जाडोमा न्यानो हावा प्रवेश गराउँछ। उनले बताए, “हामी गाउँमा सामान्यतया कोठा बन्द राख्छौं, जसले गर्दा हावा अड्किन्छ र स्वास फेर्न पनि गाह्रो हुन्छ। त्यसैले मैले यस्तो उपकरण सोचें, जसले स्वच्छ हावा स्वतः भित्र ल्याओस्।”
उनका अनुसार उपकरणले हावाको प्राकृतिक दिशा र तापक्रमको अन्तर प्रयोग गर्छ, जसका कारण बिजुली वा मेसिन चलाउने आवश्यकता पर्दैन।
‘फिस्टेल एयर’ को अर्को विशेषता यसको किफायतीपन हो। कुनै पनि ठूलो खर्चबिना, पुनःप्रयोग गर्न मिल्ने सामग्रीबाट उनले यो निर्माण गरेका छन्।
उनले भने, “यदि हामीले स्थानीय स्रोत र सिपलाई प्रयोग गर्न जाने, गाउँमै पनि प्रविधिमा आत्मनिर्भर बन्न सकिन्छ।”
स्थानीयवासीहरू भन्छन्, दीपकको यो आविष्कारले गाउँमा नयाँ सोचको ढोका खोलेको छ। “पहिले हामीले यस्तो कुरा केवल शहरमा मात्र सुन्थ्यौं, तर अब हाम्रो गाउँकै युवा यस्तो गर्न सक्ने रहेछन् भन्ने महसुस भयो,” स्थानीय शिक्षक तिलक भण्डारीले बताए।
दीपकले यो प्रविधि पहिलो पटक आफ्नै घरमा परीक्षण गरेका हुन्। अहिले उपकरणले राम्रो काम गरिरहेको छ, जसले उनलाई अझ सुधार र उत्पादन विस्तारतर्फ प्रेरित गरेको छ।उनले भविष्यमा यसलाई थप परिष्कृत बनाउँदै बजारमा उपलब्ध गराउने योजना बनाएका छन्।
दीपक भन्छन्, “यदि सरकार वा कुनै संस्था सहयोग गर्छ भने म यो परियोजनालाई ठूला शहरमा पनि विस्तार गर्न सक्छु। मेरा लागि यो केवल उपकरण होइन, गाउँको सम्भावनाको उदाहरण हो।”
तिला गाउँका धेरै युवा अहिले दीपकबाट प्रेरित भएका छन्। विद्यालयका विद्यार्थीहरू उनलाई ‘स्थानीय वैज्ञानिक’ भनेर बोलाउँछन्। विद्यालयमा पनि उनले उपकरण कसरी काम गर्छभनेर प्रदर्शन गरेका छन्।
